تخت قراچه ( تخت سیاه ) یعنی محلی کوچک با صخره‌هایی سخت که قسمتی از پهنه سنگی کوه در میان محله های پایین سمیرم و محله قلعه در بلندای این شهر است.
بقایای غارها و کنده کاری‌ها نشان می‌دهد که این منطقه از گذشته سکونتگاه و بازاری مهم برای دامداران و کشاورزان این منطقه بوده است.
این مکان از زمان اقوام ˈکاسی هاˈ و ˈاوراتورهاˈ بعنوان محل سکونت انسان هایی بوده که خانه های صخره ای در دل سنگ ها داشتند.
وجود رودخانه و آبشارهای فصلی، پوشش گیاهی مناسب، غارها و پناهگاه‌های صخره ای با سازه آهک و همچنین آثار به جای مانده از آسیاب‌های سنگی قدیمی، معبد زرتشت که در زمان حاضر به قدمگاه تبدیل شده و میل‌های سنگی زمان ساسانیان، حمام و مسجد ˈکمال الملک ووزیر سمیرمیˈ دوره سلجوقی که در بازسازی معاصر شکل قدیمی خود را از دست داده است.
ˈنارین قلعهˈ نیز در محل فوقانی این مجموعه یکی از باستانی ترین مناطق شهرستان سمیرم را شکل داده است.
آبشار ˈتنگ سیلˈ در قسمت شرق تقرچه واقع شده که دور آن را با سنگ و گچ پوشانده اند و امروزه به شکل یک اتاقک درآمده است.
سقف غار با دارها و تیرهای چوبی و خار وخاشاک وپوشیده شده و کف غار طبیعی و تغییری نکرده است.
میل سنگی دوره ساسانی در بالای همین غار در کنار درختی که به آبشار چسبیده قرار داشته که در زمان حاضر به قسمت پایین آبشار سقوط کرده و خرد شده است.
دکتر ˈواندربرگˈ اتریشی این میل ها را عکسبرداری و اندازه گیری کرده است.
یکی از این میل ها، خط پهلوی ساسانی است که هم اکنون در محوطه دانشگاه پیام نور سمیرم نصب شده است.
در کنار آبشار تقرچه، آسیاب سنگی در حال تخریبی مشاهده می شود که رو بروی همین غار قرار دارد.
تعدادی غار در شمال سکونتگاه تقرچه و در امتداد سمت چپ آبشار تنگ سیل در کنار یکدیگر قرار گرفته اند و منتظر مرمت و ساماندهی هستند.
یکی از آنها بزرگتر است و کمتر تخریب شده است.
این غارهای باستانی درامتداد هم قراردارند و هر کدام به دیگری راه دارند.
سمت چپ غار، چاله آتش دیده می شود و کمی جلوتر محفظه ای برای خروج هوا وجود داشته که مسدود و تخریب شده است.
ساکنان تقرچه به مرور زمان این محل را ترک کردند و دیگر از غارها و خانه‌های سنگی این منطقه استفاده نشد و خانه‌هایی از خشت و گل جای آن ها را گرفت.
در زمان سلطان ˈالجایتوˈ در این محل تختی ساخته شده که گویا همین تخت به قراچه معروف است.
ˈگوهر خاتونˈ همسر سلطان محمد سلجوقی نیز مدت ها در این محل سکونت داشته است.
در زمان حاضر بقایای غارها و خانه های قدیمی از بین رفته را می توان مشاهده کرد.
این روزها زیبایی های این منطقه رو به زشتی گراییده و سنگ فرش ها و نصب دکل های برق به آثار باستانی تقرچه آسیب رسانده است.
آسیاب آبی و نارین قلعه که همچون حصاری در بالاترین نقطه این صخره دور تا دور آن را محصور کرده تقریبا در حال نابودی است.
ساختمان‌های مسکونی بر بلندای تقرچه در حال تخریب است و گذشت زمان و عواملی مانند رطوبت ، زلزله، آتش‌سوزی و سیل، آلودگی‌های زیست محیطی، فرسایش و کم توجهی مردم و مسوولان در شرایط گوناگون نقش مهمی در تخریب آثار تاریخی از جمله غارهای تقرچه داشته است.
شهرداری سمیرم در سالهای گذشته اقداماتی دراین محل انجام داده که سنگفرش و ساخت دیوارهای سنگ و سیمان و کانال های انتقال آب از آن جمله است.
مهمترین خواسته مردم و طبیعت دوستان سرزمین هزار چشمه سمیرم مدیریت هماهنگ و روزآمد این مجموعه کهن و باستانی است که حال و روز این روزهایش چندان دلنشین و چشمنواز نیست و فریاد خاموش ساماندهی و مرمت سر داده است.